|
EAR/Yoshino 834P Signature
originele
test op www.hifi.nl
Na het resultaat dat ik behaalde met een vorige
buizen phono versterker trok ik de stoute schoenen
aan en regelde een EAR 834P versterker die geschikt
is voor MM en MC elementen. EAR, dat staat voor
Esoteric Audio Research, is het geesteskind
van wonderboy Tim de Paravicini. Tim is wereldberoemd
in zowel de studio als de huiskamer. Van zijn
hand komen een aantal audio juweeltjes die in
de loop der jaren zowel door zijn eigen bedrijf
EAR/Yoshino zijn geproduceerd als door derden.
Niet
gehinderd door een overmaat aan kennis van buizenschakelingen
beperk ik mij tot de omschrijving van de phono
versterker en ga niet in op het meegeleverde
schema. De ingang van de Signature is omschakelbaar
tussen MM en MC. Voor MM is de ingangimpedantie
standaard 47 kOhm. Voor MC is dat 400 Ohm via
een 40 Ohm (DC gemeten) MC step up trafo. De
trafo is een eigen ontwikkeling van De Paravicini
en niet ingekocht bij derden. De step up rate
is 1:10. De versterkingsfactor ligt erg hoog
van de 834P. 66 dB volgens opgave, in de praktijd
eerder 70 dB. Dat is 2000 tot 3000 maal. Voor
MM is dat respectievelijk 46 of 50 dB of 200
tot 300 maal. Nominale gevoeligheid ligt op
0,22 mV voor MC en 2,2 mV voor MM. De maximale
uitgangsspanning is 30 Volt. De signaal/ruis
verhouding ligt op -80 dB. In de kast treffen
we een schakeling met drie ECC83 buisjes die
achter elkaar zijn geschakeld en niet parallel.
Het eerste compartiment van de behuizing herbergt
de voeding die geheel met halfgeleiders is opgezet.
Het andere afgeschermde compartiment is bestemd
voor de versterkerschakeling zelf. Tim de Paravicini
gelooft niet in esoterische componenten en de
schakeling lijkt daarom erg eenvoudig. Standaard
elco’s en in de uitgang Wima condensatoren.
Netjes maar niets opvallends. Toch ziet Tim
kans van elk product iets bijzonders te maken
door een uitgekiende ontwerptechniek. Hij is
meester in het opzetten van de versterkerschakeling
zelf en zoekt de kwaliteit in een optimale signaalafhandeling.
Niet zo verwonderlijk dat veel mensen zijn principe
als basis gebruiken en componenten upgraden.
De vraag rijst daarmee: “wordt het dan
beter, of anders, of zelfs slechter?”
De
buisjes zijn bedrukt met het logo DPS en de
herkomst blijft een raadsel. Multifoon raad
mij aan de buizen te wisselen voor een geselecteerde
set JJ Electronic ECC803S buizen, dat ik ter
harte neem nadat ik een paar weken heb kunnen
genieten van de EAR 834P. Ook heb ik de raad
van Multifoon gevolgd en een 834P gekozen met
volume regeling. Een keurige ALPS maakt de 834P
geschikt om hem direct aan te sluiten op een
eindversterker als u alleen analoog speelt of
op een home cinema stand van een voor- of geïntegreerde
versterker. Verschil in geluidskwaliteit tussen
de versie met of zonder ALPS schijnt niet waarneembaar
te zijn. Een meerprijs is er niet voor de volume
regeling, het is een gratis optie. De volumeregeling
kan voorkomen dat een aan de ingang gevoelige
versterker overstuurd raakt vanwege de hoge
versterkingsfactor van de EAR. Aan de achterzijde
van de smalle en diepe kast treffen we de aansluitingen
voor phono, de uitgang, een keuze schakelaar
voor MM/MC, een zekeringhouder en een euro chassisdeel
voor de netspanning. Omdat ik nog een mooie
AHP zekering heb liggen wissel ik die voor het
standaard glaszekeringetje.
Verdere
instellingen heb je niet met een EAR 834P. Geen
dipswitches, geen jumpers, geen opties. De prijs
is voor de zwarte uitvoering is bij Multifoon
1175 euro. De optionele buizenset komt op 45
euro. Er bestaat nog een versie met een verchroomd
frontje en gouden knoppen maar die kost u 500
euro extra alleen voor een verchroomde voorkant.
Functioneel noch intern is de opbouw anders
of beter. Vandaar dat Multifoon die niet voert.
Voor 500 euro koopt u het beste of een beter
element, een betere interlink aan de 834P of
een berg software.
De inpassing
Een
Garrard 301 met Pro-ject 9C arm en een Benz
Glider L2 MC element staat als bron ter beschikking.
De low output Benz voelt zich thuis aan de 400
Ohm ingang impedantie en de hoge versterkingsfactor.
Van brom is totaal geen sprake en achtergrondruis
is minimaal, zelfs nog lager met de JJ buizen.
De rest van de set bestaat uit een Ayon 300B
single ended triode versterker, een set Focal-JMlab
Electra 927 Be luidsprekers en Electra SW900
actieve sub. Kabels zonder uitzondering Crystal
Cable (Connect Piccolo, Connect Reference, Connect
Ultra, Speak Reference, Power Reference en Power
Ultra). Stroomvoorziening is gefilterd met Kemp
Elektroniks scheidingstrafo, netfilter en power
cords. Een tweede buizen phono versterker dient
ter referentie. Een vM PHM3 is bovendien stand-by
om te vergelijken.
Platen
draaien
Na
mijn avontuur met een andere platenspeler, element
en phonoversterker heb ik enige moeite te wennen
aan het geluid van mijn eigen set. Zelfs als
ik de EAR 834P heb aangesloten. Gelukkig verdwijnt
dat gevoel, zoals zo vaak het geval is geweest,
na enige dagen en het is aan de 834P te danken
dat ik opnieuw plezier krijg in platen draaien.
Ik ben blij met de hoge ingangsimpedantie van
deze versterker omdat die veel prettiger aansluit
op mijn Benz Micro Glider L2 element dan phono
versterkers met een ingang van 100 Ohm of minder.
Oorzaak, de hoge spoelweerstand in het Benz
element. Vanaf het moment dat de EAR binnen
is gekomen heeft hij 48 uur achter elkaar aangestaan.
Daarna ben ik platen gaan draaien uit het gevarieerde
aanbod dat in de kast staat te wachten. In zijn
algemeenheid vielen mij twee dingen op: de 834P
is een phono versterker die het middengebied
een goed hart toedraagt zonder het laag te vergeten
en de hoge tonen heel fraai weet weer te geven.
In de tweede plaats is het een vrij rustige
versterker die in dynamiek wat achterblijft.
Het
is mooi, vaak heel mooi zoals de set klinkt,
toch zoek ik naar de momenten dat ik op het
puntje van mijn stoel wil zitten. Waar blijft
het gespetter? Een gesprek bij Multifoon waar
ik deze “klacht” neerlegde was voldoende
om een setje buizen van JJ Electronic te bestellen
en de fabrieksbuisjes te vervangen door ECC803S.
Daarmee veranderde ik in enige mate de klank
van de EAR, echter wat belangrijker is, ik verving
de standaard versie door een turbo. De dynamiek
waar ik op zat te wachten kroop in de versterker.
De helderheid neemt toe. Het briljante middengebied
gaat verder open. Het laag neemt niet toe in
proportie, wordt alleen strakker en meer doortekend.
De keerzijde van de medaille is dat het hoog
aanmerkelijk kritischer wordt voor beschadigingen
aanwezig op het vinyl. Met als gevolg lopen
op het scherpst van de snede. Ach, tenslotte
is dit high end en daar is het verschil tussen
briljant en irritant veel sneller waarneembaar
dan bij een middle of the road set. De optelsom
van plussen en minnen valt uit in een 5 tegen
1 voordeel van de ECC803S buisjes, zodat die
een permanente plaats hebben gekregen. Het onderstaande
verhaal is gebaseerd op die laatste luisterervaring,
doorspekt met het goede dat de EAR 834P van
nature in zich heeft.
Nog
betrekkelijk nieuw in de LP collectie is Clair
Marlo, een zangeresje dat ik vooral waardeer
vanwege de muziek die vol zit met stemmen, instrumenten
en ruimtelijke effecten. Wat ze produceert komt
mooi vrij van de luidsprekers al loopt het niet
heel ver naar buiten toe. De dynamiek in de
plaat kan nog net wat beter worden overgebracht,
daar ben ik van overtuigd. De weergave is zeer
zuiver en zit vol met details die haast onder
een vergrootglas liggen. Stemmen, die van Marlo
en van haar achtergrondkoor, zijn natuurlijk
en voorzien van expressie. Het hoog oplossende
vermogen leidde er niet toe dat plaatruis een
storende invloed heeft, zodat de muziek mij
aan de hand meevoert. Op zoek naar de beperkende
factor voor ruimtelijkheid en natuurlijkheid
kijk ik wel de Benz aan en niet de EAR. De opbouw
van de weergave in laagjes heeft zeker een positieve
impuls ondergaan met het plaatsen en inspelen
van de JJ buizen. Vooral in de diepte krijg
je meer informatie. Het is vrijer, makkelijker
en losser. Goud van oud en altijd in de buurt
ligt Dire Straits “Brothers in arms”.
Met de EAR is er snelheid, punch en ritme in
de weergave. Percussie is meer dan opvallend
aanwezig door de open hoge tonen weergave. Met
als gevolg dat de beschadigingen op de plaat
ook beter hoorbaar zijn. Op het middengebied
rust een duidelijk accent. De bas gaat diep
al reikt hij niet tot in de laagste regionen,
weer verdenk ik de Benz van het trekken van
een grens. De bas is zeker strak en op track
twee van kant twee gaat de beuk er behoorlijk
in. Samengevat een precieze weergave, snelle
attack, detail en frisheid tijdens “Ride
accross the river”. Net zo’n klassieker
als Dire Straits is Juliette Gréco voor
mij. Op een 180 gram heruitgave. Heel goed getroffen
is het weergeven van de opname zelf en de “technische
kant” van de LP. Minder is de liefde die
Gréco uit haar stem kan laten spreken.
Persoonlijk vond ik dat laatste aspect meer
naar voren komen met de originele DPS buizen.
Ik zie graag wat meer tederheid. Misschien een
kwestie van wennen of van smaak. Hoog in het
vaandel staat de natuurgetrouwheid van Gréco
en de hoeveelheid detail die de EAR doorlaat.
Klokjes klonken zelden zo echt als klokjes in
mijn oren zonder een 834P.
Een
ander genre uit de kast: Oscar Peterson’s
“We get requests”. Ik moet zeggen
in deze combinatie is dit één
der beste weergaven in huis tot nu toe. Vanwege
de helderheid en de drive. Minder als je let
op de piano an sich. Plaatsing is goed. Lekker
transparant. Het zingen van Brown loopt telkens
door. Vol vuur en kracht, niet altijd even schoon
en vrij van randjes. Wat aan de opname ligt
die een behoorlijke dosis vervorming kent. Wegdromen
op andere pianoklanken kan met Claudio Arrau
die samen met het Londen filharmonisch orkest
werken van Chopin uitvoert. De oude Philips
opname glundert van de Garrard af. Oh wat mooi,
en wat een volwaardige vleugel staat er voor
mijn neus. Als ik op deze manier oud mag worden
zet ik mijn handtekening op de EAR. Zeer zuiver
en groot orkestwerk kent geen enkel obstakel.
In een kleinere bezetting speelt Bach zijn Brandenburgse
concerten, in een langdurig aanhoudende schoonheid
waarin cello, viool, klavecimbel, orgel en fluit
om hoofdrollen strijden. De muziek laat zich
aanhoren als lezen in een spannende detective.
Langzaam komen de karakters meer en meer naar
voren om te eindigen in een climax. Verrassend
vind ik de zuiverheid en het gemak dat de EAR
in de set brengt. Alsof de musici nooit iets
anders doen dan Bach ten gehore brengen. Schat
ik The Academy of St.Martin-in-the-fields altijd
al hoog in, nu geniet ik van een bovengemiddelde
weergave. Waar zelfs ik verbaasd van raak. De
levendigheid en het enthousiasme maken me vrolijk
van binnen.
Even
later slaat de stemming om naar de droevige
kant als ik van Grieg uit de Peer Gynt suite
“Ases Tod” onder de diamant laat
doorglijden. Gespeeld door Von Karajan met het
Berliner Philharmoniker. De stemming is niet
gespeeld maar echt in de luisterruimte. Tragisch
met een grommend laag dat de dood verwenst.
De strijkers vormen een eenheid boven de gonzende
bassen. Naarmate het volume stijgt, neemt de
passie en de extase toe. Haast voelbaar zwerft
de man met de zeis door de ruimte. Het is zeker
geen vrolijk makende muziek maar wel heel erg
mooi. De muziek omarmt je, zou je Ase gekend
hebben dan volgt berusting na het verdriet.
“Anitras Tanz” is een stuk lichter.
Voor mij zie ik een beeld hoe de dans uitgevoerd
zou zijn door een danseres. Groot orkestwerk
mag je rustig gebruiken met een EAR op dit niveau.
Geen spoor van onrust of narigheid die mij nogal
eens remmen en heftige passages over doen slaan.
Nu er van stoppen geen sprake meer lijkt trek
ik een oude Conny Vandenbos uit de hoes. Haar
“Zo wil ik leven” beschouw ik als
een prettige jeugdzonde van mijn kant. Ik was
ongeveer de enige puber die zich verdiepte in
deze muziek. Aan kracht heeft het nog niks ingeboet.
Heerlijk de natuurlijke presentatie en het ongedwongen
spel van stem en orkest. Je komt dicht bij Conny
in de buurt, ze kruipt tegen je aan, knuffelt,
begrijpt je. Het is een samenraapsel waarin
alles met elkaar klopt, beeld, stem, klank,
natuurgetrouwheid, ritme en spectrum. Altijd
zonder sluier en zonder waas.
Op de plaat
De
EAR 834P Signature phono versterker is een klassieker.
Tim de Paravicini heeft de schakeling jaren
geleden ontworpen en past hetzelfde principe
toe in veel van zijn versterkers met een phono
ingang. Uniek zijn de door hem zelf gemaakte
transformatoren die de step up verzorgen voor
een MC element. Het gehele product, dat is opgezet
met relatief eenvoudige componenten, straalt
vertrouwen en een no nonsens denkwijze uit.
De klank van de 834P in standaard uitvoering
is gebaat bij een helder element dat energie
weet te produceren in het hoge tonen bereik.
Daarmee krijgt u een groot stereobeeld, een
zeer zuivere en natuurgetrouwe weergave, een
rustig dynamiek bereik en veel luistergenot.
Wie een wat donkerder element heeft of avontuurlijk
is kan de ECC83 buisjes ruilen voor JJ Electronic
ECC803S waarmee de EAR 834P helderder gaat klinken.
Transparanter, strakker, dynamischer maar ook
veel minder vergeeft als de LP ouder en/of licht
beschadigd is. Het maakt de 834P iets technischer
en minder lieflijk. In het algemeen mag ik stellen
dat de EAR 834P Signature zorgt voor heel veel
genoegen tijdens het draaien van LP’s.
De aanschafprijs van 1175 euro in Nederland
maakt de 834P heel aantrekkelijk, zeker voor
liefhebbers van buizenversterker. Eigenlijk
voor iedereen die vinyl aan het hart koestert.
Ik ben blij dat een winkelier zijn nek uitsteekt
en zorgt dat EAR/Yoshino eindelijk in Nederland
regulier te koop is. Was ik eerder tegen een
834P aangelopen dan had mij dat heel wat phono
versterker omzwervingen bespaard. Gezien vanuit
dat perspectief is het een koopje.
|
|
